[Galeria] Fotografie aktorów kabuki z lat 1878-1888

Przeszukując zasoby Internetu w poszukiwaniu fotografii Ichikawy Danjūrō IX natrafiłem na interesujący album znajdujący się w kolekcji British Museum. Album zawiera czterdzieści dwie fotografie z lat 1878-1888*, przedstawiające aktorów teatru kabuki w rolach, w których wówczas występowali. Fotografie mają popularny wówczas format wizytówkowy (carte de visite), zaś utrwalone zostały w postaci odbitek albuminowych. Pomyślałem, że znalezisko może zainteresować część Czytelników, stąd też zamieszczam je w Galerii.

Opis fotografii przytaczam za internetowym katalogiem British Museum. W niektórych przypadkach pod opisem załączam również komentarze i drobne ciekawostki. Począwszy od fotografii 21 w katalogu znajduje się sporo braków i błędów, które – jeśli tylko je zidentyfikuję – staram się korygować, dlatego też do opisów, należy pochodzić z rezerwą, nawet jeśli nie towarzyszy im żaden komentarz. Jako że moja wiedza o kabuki jest bardzo ograniczona, zachęcam Czytelników do komentowania i wskazywania dodatkowych miejsc, w których warto wprowadzić poprawki.

* Tak przynajmniej wynika z opisów. Najstarsza fotografia datowana jest na 6 miesiąc 11 roku epoki Meiji, najnowsza natomiast na 6 miesiąc 21 roku tejże epoki. Kilka fotografii pozbawionych jest jednak informacji o dacie powstania, stąd też nie ma pewności, czy któraś z nich nie pochodzi z innych lat.

1. Ichikawa Sadanji I jako Togashi no Saemon w sztuce Kanjinchō

2. Ichikawa Danjūrō IX jako Musashibō Benkei w sztuce Kanjinchō (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 20 roku Meiji)

W kwietniu 1887 roku Ichikawa Danjūrō IX, Ichikawa Sadanji I i Onoe Kikugorō V wystąpili w Kanjinchō podczas czterodniowych pokazów teatru kabuki, które zorganizowano w posiadłości ówczesnego ministra spraw zagranicznych Kaoru Inoue dla rodziny cesarskiej. Spektakl ten, który wystawiono pierwszego dnia, obejrzał sam cesarz. Wydarzenie to jest o tyle istotne, że żaden z cesarzy nie oglądał wcześniej spektaklu kabuki, co świadczyło o podniesieniu rangi tej formy teatru.

Na podstawie Kanjinchō Akira Kurosawa nakręcił w 1945 roku film Ci, którzy nadepnęli tygrysowi na ogon (Tora no o wo fumu otokotachi).

3. Nakamura Fukusuke IV jako Kesataro w sztuce Miyajima no Danmari (teatr Nakamura-za, 9 miesiąc 20 roku Meiji)

4. Ichikawa Danjūrō IX jako Soga no Gorō Tokimune w sztuce Ya-no-Ne (teatr Shitomi-za, 11 miesiąc 15 roku Meiji)

5. Onoe Einosuke I

Onoe Baikō VI posługiwał się przydomkiem Onoe Einosuke I od stycznia 1885 do maja 1891 roku. Występował wówczas w teatrze Chitose-za (od 1893 roku funkcjonującym jako Meiji-za). Fotografia może odnosić się do spektaklu Suitengū Megumi no Fukagawa z 1885 roku, w którym Onoe wcielił się w Oshimo, lub do Mekura Nagaya Ume-ga-Kagatobi z 1886, w którym wystąpił on w roli Oasy.

6. Onoe Kikugorō V jako Soga no Jūrō Sukenari w sztuce Youchi Soga Susono no Homare (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 21 roku Meiji).

7. Onoe Umejirō (?)

Pytajnik w opisie jest uzasadniony. Jedynym aktorem, który posługiwał się przydomkiem Onoe Umejirō, jakiego mogę zidentyfikować, jest Onoe Kikujirō III. Czynił on to jednak w latach 1893-1905, od swego debiutu scenicznego do chwili uzyskania statusu nadai.

8. Ichikawa Danjūrō IX jako Tsukiyama Gozen w sztuce Matsu no Sakae Chiyoda no Shintoku (teatr Shitomi-za, 6 miesiąc 11 roku Meiji)

9. Ichikawa Danjūrō IX jako Tokugawa Ieyasu w sztuce Sekigahara Kami no Aoiba (teatr Shitomi-za, 6 miesiąc 20 roku Meiji)

10. Ichikawa Danjūrō IX

11. Nakamura Fukusuke IV jako Kohagi w sztuce Sakigake Gempei Tsutsuji (teatr Shintomi-za, 3 miesiąc 20 roku Meiji)

12. Nakamura Fukusuke IV jako Yoshitsune w sztuce Mibae Genji Michinoku Nikki (teatr Shintomi-za, 12 miesiąc 19 roku Meiji)

13. Nakamura Fukusuke IV jako Yaegaki-hime w sztuce Koetsu Kodan Tsukue no Nukigaki (teatr Kotobuki-za, 9 miesiąc 16 roku Meiji)

14. Ichikawa Sadanji I

15. Onoe Kikugorō V jako Kagatobi Umekichi w sztuce Mekura Nagaya Ume-ga-Kagatobi (teatr Chitose-za, 3 miesiąc 19 roku Meiji)

16. Ichikawa Danjūrō IX

17. Ichikawa Danjūrō IX

18. Ichikawa Danjūrō IX jako Oishi Kuranosuke w sztuce Chūshingura Nenju Gyoji (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 15 roku Meiji)

19. Nakamura Fukusuke IV jako Hototogisu w sztuce Ume no Haru Tateshu no Goshozome (teatr Chitose-za, 2 miesiąc 20 roku Meiji)

20. Ichikawa Danjūrō IX jako Kinoshita Tōkichirō Hideyoshi w sztuce Tanehisago Shinsho Taiheki (teatr Ichimura-za, 10 miesiąc 17 roku Meiji)

21. Ichikawa Danjūrō IX jako Watanabe Kazan w sztuce Yumemonogatari Rosei no Sugata-e (teatr Shintomi-za, 5 miesiąc 19 roku Meiji)

Opis fotografii jest błędny. W 19 roku epoki Meiji Ichikawa Danjūrō IX dobiegał pięćdziesiątki. Opis odnosi się do fotografii 42.

 

22. Ichikawa Danjūrō IX jako Soga no Gorō Tokimune w sztuce Yōchi Soga kariba no Akebono (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji)

Opis zdjęcia jest błędny. Na fotografii nie znajduje się Ichikawa Danjūrō IX, aktorzy nie mają zaś na sobie kostiumów, jakie mogłyby pojawić się w spektaklu poświęconym braciom Soga.

23. Brak opisu

Nie mam co prawda pewności, ale jestem skłonny przypuszczać, że na fotografii widnieje aktor wcielający się w Enyę Hangana (historycznego Asano Naganoriego), w którejś ze scenicznych wersji  Chūshingury.

24. Brak opisu

Na fotografii widnieje Ichikawa Danjūrō IX. Przypuszczam, że to właśnie do tego zdjęcia powinien odnosić się wskazany wcześniej błędny opis do fotografii 22: Ichikawa Danjūrō IX jako Soga no Gorō Tokimune w sztuce Yōchi Soga kariba no Akebono (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji).

25. Nakamura Jusaburō IV

26. Ichikawa Yonezō

27. Nakamura Shikan IV jako Yamamoto Kansuke w sztuce Honchō Nijūshikō (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 21 roku Meiji)

Na fotografii być może rzeczywiście widnieje Nakamura Shikan IV (choć dostrzegam zdecydowanie większe podobieństwo do Onoe Kikugorō V), niemniej nie w roli Yamamoto Kansuke. Opis ten odnosi się do fotografii 36.

28. Ichikawa Arajirō I

29. Onoe Kikugorō V jako Daiku Rokusaburō w sztuce Kodaigata Shinzone Yukata (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji)

Opis fotografii jest błędny – Daiku (cieśla) Rokusaburō to postać męska. Opis ten odnosi się do fotografii 34.

30. Ichikawa Sadanji I

 Opis błędny. Na fotografii nie widnieje Ichikawa Sadanji I.

31. Ichikawa Danjūrō IX jako Yaegaki-hime w sztuce Honchō Nijūshikō (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 21 roku Meiji)

Opis fotografii jest błędny. Być może widniejący na niej aktor wciela się w postać księżniczki Yaegaki, na pewno jednak nie jest to Ichikawa Danjūrō. Podpis powinien znaleźć się przy fotografii 32.

32. Brak opisu

Prawidłowy opis tej fotografii to: Ichikawa Danjūrō IX jako Yaegaki-hime w sztuce Honchō Nijūshikō (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 21 roku Meiji)

33. Nakamura Fukusuke IV jako Onna Sendo w sztuce Ironi naru Momiji no Yubae (teatr Saruwaka-za, 11 miesiąc 15 roku Meiji)

Błędny opis - mowa w nim o postaci kobiecej.

34. Nakamura Fukusuke IV jako Onami w sztuce Medashi Yanagi Midori no Matsumae (teatr Shintomi-za, 1 miesiąc 16 roku Meiji)

Błędny opis – na fotografii nie widnieje Nakamura Fukusuke IV. Prawidłowy opis do tego zdjęcia znajduje się przy fotografii 29: Onoe Kikugorō V jako Daiku Rokusaburō w sztuce Kodaigata Shinzone Yukata (teatr Shintomi-za, 6 miesiąc 14 roku Meiji)

35. Brak opisu

36. Bandō Kakitsu I jako Ukiyo Tokei w sztuce Suibodai Shinsu no Mataroku (teatr Chitose-za, 10 miesiąc 18 roku Meiji)

Opis błędny. Prawidłowy opis znajduje się przy fotografii 27: Nakamura Shikan IV jako Yamamoto Kansuke w sztuce Honchō Nijūshikō (teatr Ichimura-za, 4 miesiąc 21 roku Meiji)

37. Onoe Kikunosuke II

Opis fotografii jest błędny. Na zdjęciu widnieje Ichikawa Gonjurō.

38. Iwai Hanshirō VIII

39. Ichikawę Danjūrō IX jako Ise no Samurō Yoshimori w sztuce Mibae Genji Michinoku Nikki (teatr Shintomi-za, 12 miesiąc 19 roku Meiji)

 Opis fotografii jest błędny. Nie jestem pewien, ale sądzę, że odnosi się on do zdjęcia 41.

40. Ichikawa Gonjurō

 Opis jest błędny. Ichikawa Gonjurō widnieje na fotografii 37.

41. Ichikawa Kodanji V

Opis jest prawdopodobnie błędny. Nie wiem co prawda, jak wyglądał Ichikawa Kodanji V, niemniej aktor z fotografii wygląda na Ichikawę Danjūrō IX.

42. Ichikawa Shinzō (?)

Pytajnik w opisie jest uzasadniony. Na fotografii nie widnieje Ichikawa Shinzō V (aktor posługujący się tym pseudonimem w latach 1874-1897). Prawidłowy opis został zamieszczony przy fotografii 21: Ichikawa Danjūrō IX jako Watanabe Kazan w sztuce Yumemonogatari Rosei no Sugata-e (teatr Shintomi-za, 5 miesiąc 19 roku Meiji).

Poza przyjemnością oglądania archiwalnych fotografii z dzisiejszej odsłony Galerii płynie morał: "Nie ufaj przesadnie podpisom zdjęć w Internecie". Pozostaje tylko mieć nadzieję, że problem z opisami fotografii dotyczy tylko internetowego katalogu British Museum, a w jego wersji papierowej panuje mniejszy rozgardiasz.